Definicja

Teoria integracji sensomotorycznej (SI) wyjaśnia problemy psychoruchowe, emocjonalne i społeczne dzieci w oparciu o neurologię. Odwołuje się do wczesnych etapów rozwoju neurofizjologicznego dziecka, kiedy to zaczynają się kształtować układy zmysłowe (sensoryczne) oddziaływujące na liczne dalsze procesy rozwojowe. Teoria SI nie dzieli problemów dziecka na czysto psychologiczne, emocjonalne czy ruchowe, ale wskazuje, że ich przyczyna może tkwić w nieprawidłowym funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego (OUN).

Rozwój procesu integracji sensorycznej dokonuje się w kolejności od zmysłów bliskich do dalekich. Kształtuje się do 7 roku życia.

Zmysły bliskie to:

• dotyk(receptory: skóra, paznokcie)
• równowaga (receptor: twór ślimakowaty w uchu)
• propriocepcja tj. wew. czucie ciała (receptor: kości, ścięgna , mięśnie)

Rozwijają one się w pierwszym trymestrze życia płodowego. Na ich bazie rozwijają się zmysły dalekie:

• wzrok (oko)
• słuch (ucho)
• węch (nos)

Przebieg procesu integracji sensomotorycznej

Dziecko odbiera z otoczenia bodźce zmysłowe za pomocą wzroku, słuchu, dotyku, węchu, smaku i położenia ciała. Mózg rejestruje bodźce, przetwarza i przerabia na właściwe lub niewłaściwe zachowania. Problem nie tkwi w samych narządach zmysłowych np. nie chodzi o wadę wzroku, ale w układzie nerwowym, który niewłaściwie organizuje i przetwarza odebrane bodźce np. wzrokowe. Przykład: niektóre zachowania sprawiające wrażenie agresywnych mają niejednokrotnie związek z dysfunkcją rozwoju układu dotykowego tj. dziecko z nadwrażliwością dotykową – wrażenia dotykowe odbiera jako nieprzyjemne i reaguje na nie ucieczką lub agresją. Generalnie mówi się o zaburzeniu integracji sensorycznej jeśli deficyty dotyczą 3 zmysłów (dotyk, równowaga, propriocepcja) i występują w formie nadwrażliwości lub niedowrażliwości. Przykłady zaburzonej integracji sensomotorycznej

• Dotyk Nadwrażliwość: dziecko unika dotykania, nie chce ssać, nie lubi być przebierane, obcinać paznokci, myć głowy, przytulać się, nie lubi jeść (wybieranie pokarmów np. papki), późno korzysta z toalety, długo chodzi na palcach, nie chce podać ręki, żeby ktoś blisko stał, Niedowrażliwość: wszystko rusza, dotyka, niszczy (nie ma wyczucia), zaburzony rozwój mowy, mocno się przytula
• Równowaga Nadwrażliwość: boi się huśtawki, roweru, nocnik jest dla niego niestabilny, często przewraca się na progu, chodzi „kaczkowato” Niedowrażliwość: jest w ciągłym ruchu, biega, nie ma poczucia zagrożenia, im wyżej mocniej to lepiej, nie może spokojnie usiedzieć (musi dostymulować zmysł równowagi wtedy się uspokaja)
• Propriocepcja Nadwrażliwość: nadmiernie wsłuchuje się w to jak własny organizm pracuje, ma problem z wypróżnianiem się, izoluje się od otoczenia, zamyśla, ma zaburzony obraz siebie (nie rozpoznaje się na zdjęciach), nie używa zaimków osobowych „ja”, długo nie mówi, bo jest skupione na sobie. Niedowrażliwość: dziecko nie wie czy się zmieści, czy nie zawadzi głową o futrynę (nie ma wyczucia), nie chce wchodzić do obcych wnętrz, lubi te same drogi, czasem rozrzuca zabawki wokół siebie by zatoczyć granice. Dziecko trochę czuję się tak jak po znieczuleniu, nie wie jak pić krztusi się, nie chce jeść kawałków.

Przyczyny zaburzeń integracji sensomotorycznej

• układ genetyczny
• leżenie w ciąży (mało bodźców)
• leki w ciąży
• poród przedwczesny
• urazy okołoporodowe
• cesarskie cięcie
• znieczulenie zewnątrzoponowe (prawdopodobnie)
• poród po terminie

Główna zasada terapii:

• W przypadku nadwrażliwości: od bodźców słabszych do silniejszych
• W przypadku niedowrażliwości: od mocnych do słabych